In een recente zaak tussen een branchevereniging voor zorgaanbieders uit Houten (eiseres) en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (verweerder) werd duidelijk wat de reikwijdte van de Wob daadwerkelijk is (ECLI:NL:RBMNE:2017:5979).
De Rechtbank Midden-Nederland oordeelde dat sms- en WhatsApp-berichten namelijk ook onder de definitie ‘document’ vallen en als zodanig zouden kunnen worden opgevraagd. Op grond van artikel 1a van de Wob wordt onder document verstaan: ‘een bij een bestuursorgaan berustend schriftelijk stuk of ander materiaal dat gegevens bevat’. De rechtbank gaat in op beide elementen.
Is WhatsApp het nieuwe telefoneren?
Met betrekking tot ‘schriftelijk stuk of ander materiaal dat gegevens bevat’ was verweerder van mening dat sms- en WhatsApp-berichten niet onder deze noemer vallen, omdat het ‘praten’ via WhatsApp moet worden gezien als het nieuwe telefoneren. Telefoongesprekken zijn namelijk niet ‘Wobbaar’, omdat de Wob niet dwingt een telefoongesprek vast te leggen. De rechtbank gaat hier niet in mee. Deze oordeelt dat er tegenwoordig vaak geappt wordt in plaats van gebeld. Dit leidt er niet toe dat deze berichten daarom niet binnen de reikwijdte van de Wob zouden vallen. Anders dan telefoongespreken, worden sms- en WhatsApp-berichten namelijk wél vastgelegd, inclusief de vele screenshots die daarvan worden gemaakt. Bovendien meent de rechtbank dat deze berichten kunnen worden gezien als het nieuwe e-mailverkeer, en dat valt ongetwijfeld onder de Wob.
Van wie zijn de berichten ‘in the cloud’?
Vervolgens heeft de rechtbank geoordeeld of sms- en WhatsApp-berichten ook bij een bestuursorgaan ‘berusten’. Volgens de rechtbank kan in de huidige tijd niet worden geëist dat documenten op de server van het bestuursorgaan staan. Daarnaast mag de techniek hoe een document wordt opgeslagen niet bepalend zijn voor de toepassing van de Wob. In situaties waarin een bestuursorgaan een papieren document in de kast legt, of een digitaal document opslaat in de cloud, berusten deze documenten in alle gevallen volgens de rechtbank onder het bestuursorgaan.
Verruiming Wob en recht op privacy
De vraag die rest is of deze kwalificatie niet botst met de huidige privacy- en arbeidswetgeving, en of het wel is toegestaan dat er in de telefoon van een ambtenaar wordt gekeken. De rechtbank heeft dit opgelost door te stellen dat als er sprake is van telefoons die op naam staan van een overheidsdienst, het aan de betreffende instantie is om een methode te vinden om de berichten in kwestie ‘Wobbaar’ te maken. In de praktijk heeft dit echter niet tot gevolg dat alle sms- en WhatsApp-berichten van ambtenaren op grond van een Wob-verzoek zomaar openbaar zullen worden gemaakt. Het bestuursorgaan kan namelijk alsnog een beroep doen op de uitzonderingsgronden van de Wob en betogen dat de berichten niet openbaar kunnen worden gemaakt.