De Digital Markets Act (DMA) is op 1 november 2022 in werking getreden. Tweeënhalf jaar later heeft de Europese Commissie haar eerste twee niet-nalevingsbesluiten gepubliceerd en Apple en Meta beboet wegens schending van de DMA. Deze besluiten stellen benadeelde partijen in staat om via een civiele procedure schadevergoeding te eisen. In deze blog bespreken wij hoe zulke privaatrechtelijke handhaving in Nederland kan plaatsvinden.

Recente ontwikkelingen in de handhaving door de Europese Commissie

De DMA bevat geharmoniseerde regels voor zogeheten ‘poortwachters’: grote digitale platforms die kernplatformdiensten aanbieden, zoals online zoekmachines, sociale netwerken en berichtendiensten, webbrowsers en app stores. Deze platforms fungeren als essentiële toegangspoorten voor bedrijven die consumenten op de interne markt voor digitale diensten willen bereiken. De DMA beoogt het misbruik van deze positie te voorkomen, door voorafgaande verplichtingen en verboden op te leggen – als aanvulling op het reguliere Europees mededingingsrecht.

Tot nu toe heeft de Europese Commissie zeven poortwachters aangewezen (Alphabet, Amazon, Apple, Booking.com, ByteDance, Meta en Microsoft), die samen goed zijn voor in totaal 23 kernplatformdiensten.

Op 25 maart 2024 stelde de Commissie formeel onderzoek in naar Alphabet, Apple en Meta. Dat leidde op 23 april 2025 tot niet-nalevingsbesluiten tegen Apple en Meta. Apple heeft een boete ontvangen van € 500 miljoen voor anti-steeringpraktijken. Meta kreeg een boete van € 200 miljoen omdat het gebruikers geen echte keuze gaf voor een sociale mediadienst met minder ingrijpende verwerking van persoonsgegevens.

Waarvoor zijn Apple en Meta precies beboet?

Apple overtrad het anti-steeringverbod in de DMA door ontwikkelaars herhaaldelijk kosten in rekening te brengen wanneer zij gebruikers buiten de App Store om verwezen naar bijvoorbeeld externe betaalopties. Daarnaast verplichtte Apple het gebruik van een zogenoemd ‘scare screen’, dat gebruikers waarschuwde dat hun privacy en digitale veiligheid mogelijk gevaar liepen buiten de digitale omgeving van Apple. Deze maatregelen ontmoedigden ontwikkelaars om alternatieve verkoopkanalen aan te bieden aan gebruikers en zijn daarom bestraft met een boete van € 500 miljoen.

De Commissie heeft Meta ook een boete opgelegd van € 200 miljoen omdat Meta’s zogenaamde pay-or-consentmodel gebruikers geen daadwerkelijke keuze bood tussen gepersonaliseerde en niet-gepersonaliseerde sociale mediadiensten. Tussen maart en november 2024 bood Meta gebruikers een keuze: Facebook of Instagram kosteloos blijven gebruiken en uitgebreide tracking en gegevensverwerking accepteren, of € 9,99 per maand betalen. De Commissie oordeelde dat Meta’s pay-or-consentmodel niet voldeed aan de verplichting uit de DMA om gebruikers een gelijkwaardig, privacyvriendelijk alternatief aan te bieden.

Wat zijn de mogelijkheden voor privaatrechtelijke handhaving onder de DMA?

De Commissie heeft bevestigd dat de DMA verplichtingen bevat die rechtstreeks afdwingbaar zijn bij nationale rechters en daarmee als grondslag kunnen dienen voor civiele schadeclaims. Bovendien verwijst de DMA uitdrukkelijk naar de mogelijkheid van collectieve acties.

Zonder voorafgaand Commissiebesluit moeten eisers zelfstandig feitelijk bewijs aandragen dat een poortwachter de DMA heeft overtreden. Hoewel een uitgebreid economisch onderzoek, zoals gebruikelijk is bij mededingingszaken, waarschijnlijk niet vereist is, blijft de bewijsvoering belastend voor eisers. Bij een bestaand niet-nalevingsbesluit is de bewijsvoering eenvoudiger: de eiser kan zich dan beroepen op de bindende kracht van het niet-nalevingsbesluit, waardoor het aantonen van de inbreuk en het onderbouwen van de schadevordering aanzienlijk eenvoudiger wordt.

Schadeclaims kunnen onder meer worden ingesteld door ontwikkelaars of digitale dienstverleners die inkomsten zijn misgelopen door Apple’s beperkingen, of door gebruikers van Facebook en Instagram die immateriële schade hebben geleden door verlies van controle over hun persoonsgegevens.

Waarom Nederland als forum voor privaatrechtelijke handhaving?

Nederland is al langer een aantrekkelijk forum voor schadeclaims in zowel zelfstandige als vervolgprocedures – bijvoorbeeld in kartelschadezaken. Nederlandse rechters zijn kostenefficiënt, hebben ruime ervaring met marktregulering en hanteren een pragmatische procesbenadering. Veel van deze voordelen zullen ook gelden voor schadeclaims onder de DMA.

Daarnaast biedt de Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie (WAMCA) een solide kader voor collectieve schadevergoedingsprocedures. Dit maakt Nederland een aantrekkelijk forum voor procesfinanciers en belangenorganisaties die collectieve schadeclaims willen instellen.

Ook is het Nederlandse procesrecht over het algemeen gunstig voor het treffen van schikkingen, zowel individueel als collectief. De recente Wet vereenvoudiging en modernisering bewijsrecht maakt het bovendien makkelijker om bewijs te verkrijgen in de voorfase van een procedure.

Er lopen inmiddels procedures op nationaal niveau. In een recent tussenvonnis achtte de rechtbank Amsterdam zich bevoegd om een civiele claim te behandelen van een gebruiker van Facebook en Instagram. Deze gebruiker was de toegang tot zijn accounts ontzegd, tenzij hij instemde met gepersonaliseerde advertenties of betaalde voor de diensten. De rechtbank verwierp Meta’s beroep op de exclusieve bevoegdheid van de Ierse rechter en verzocht partijen om nader in te gaan op de toepasselijkheid van de DMA.

Conclusie

De eerste niet-nalevingsbesluiten van de Commissie markeren het begin van een nieuwe fase in de handhaving van de DMA. Benadeelde partijen hebben voortaan een concreet aanknopingspunt om de DMA via civielrechtelijke procedures af te dwingen, onder meer door schadevergoeding te vorderen. De bindende werking van Commissiebesluiten verlaagt de bewijslast voor eisers aanzienlijk. Nederland is goed geplaatst om een centrale rol te spelen in civiele procedures over de DMA.

Intussen volgen verdere handhavingsmaatregelen. Er lopen twee onderzoeken tegen Alphabet, gericht op anti-steeringpraktijken in de Google Play Store en op de voorkeursbehandeling van eigen diensten in Google Search. Google probeert met aanpassingen het tij te keren. Op 27 mei 2025 publiceerde de Commissie bovendien 68 pagina’s van haar besluit tegen Apple, waarin zij stelt dat Apple nog steeds niet volledig aan de DMA voldoet en nog minder dan 30 dagen heeft om zijn App Store-beleid aan te passen. Doet Apple dat niet, dan volgt een dwangsom, al is het nog maar de vraag of de Commissie bereid is zo ver te gaan. Wij verwachten hoe dan ook op korte termijn verdere handhavingsmaatregelen tegen poortwachters.