In het licht van de ‘ESG’-golf en de emissiereductiedoelstellingen van overheden over de hele wereld, is waterstof, specifieker ‘groene’ waterstof (zijnde waterstof gefabriceerd met duurzame energiebronnen), enorm in populariteit toegenomen. Met het vermogen van groene waterstof tot schone verbranding en de mogelijke toepassing hiervan in uiteenlopende sectoren, zou groene waterstof een vitale rol kunnen spelen in de mondiale strijd tegen klimaatverandering. De verwachte potentie van groene waterstof is dermate hoog dat het ook wel de ‘tweede gasrevolutie’ genoemd wordt. In het licht van de huidige Europese energiecrisis, grotendeels veroorzaakt door de tekorten in de levering van aardgas, zou groene waterstof op den duur het doorslaggevende deel van de oplossing kunnen zijn.

Ondanks dit grote potentieel, zijn er weinig financiële deals gesloten betreffende groene waterstofprojecten. Om groene waterstof in dezelfde mate financierbaar te maken als andere duurzame energiebronnen, zoals wind- en zonne-energie, zullen er herhaaldelijke en significante investeringen, gepaard met omvangrijke initiatieven en beleid vanuit de overheid zijn vereist.

In deze blog zullen wij lopende groene waterstofprojecten, alsook de uitdagingen die gekoppeld zijn aan de financiering van groene waterstofprojecten behandelen. Daaropvolgend bespreken wij kort de Nederlandse overheidsondersteuning en -regulering van de groene waterstofmarkt.

Huidige financiering van waterstof en opkomende afnameregelingen

Tot op heden worden groene waterstofprojecten voornamelijk gefinancierd met eigen vermogen; schuldfinanciering speelt in dit kader nog een beperkte rol, wat de schaalbaarheid van groene waterstof beperkt. Dit is voor een groot deel te wijten aan het gebrek aan een daadwerkelijke handelsmarkt en bankable afnameregelingen voor groene waterstof. Als gevolg hiervan is het merendeel van huidige en komende projecten betreffende de productie en/of transportatie van groene waterstof gericht op het vergroten van de afzetmarkt van deze duurzame energiebron en de groei van deze industriesector in zijn geheel.

Op dit moment zijn de productiekosten van groene waterstof de hoogste drempel voor grootschalige productie. Zowel electrolysers als hernieuwbare energie blijven een kostbare investering, wat de concurrentiepositie van groene waterstof op de energiemarkt beperkt. De voornaamste uitdaging voor de inzet van groene waterstof in de strijd tegen klimaatverandering is daarom het betaalbaar maken van deze energiebron. Gezien de dalende prijzen van hernieuwbare energie, zou – mits de kosten van electrolysers eveneens dalen – een toename in de productie van groene waterstof kunnen volgen.

Ondanks het vroege stadium waar de energiebron zich in bevindt, zijn er verschillende veelbelovende groene waterstofprojecten in ontwikkeling, waaronder verschillende industriële toepassingen (met name industriële processen waarbij hoge temperatuur nodig is, waar vooralsnog met aardgas wordt gewerkt), mobiliteitstoepassingen en, op den duur, de verwarming van woningen. In Nederland worden dergelijke projecten geleid door partijen als NorthH2 (een consortium bestaande uit Gasunie, Shell Nederland, Groningen Seaports, Equinor en RWE), McPhy, De Nora en HyCC (een samenwerking tussen Macquarie’s Green Investment en Nobian). Dergelijke partijen ontwikkelen verscheidene groene waterstofprojecten, waaronder – meest noemenswaardig – productieprojecten zoals Eemsgydrogen en HyNetherlands, infrastructuurprojecten zoals de Dutch Hydrogen Backbone en end use projecten zoals BioMCN, HEAVENN en Holthausen.

Hoewel deze projecten vooralsnog niet op eenzelfde schaal zijn als andere energieprojecten, is het potentieel zeker aanwezig. Met name de optimalisering van technologie met betrekking tot grootschalige elektrolysers, waaronder meest noemenswaardig het Hydrohub-project, waarin een groot consortium onderzoeks- en industriepartners werkt aan een ‘Gigawatt Electrolyser’, zal het grootschalig gebruik en daarmee de bankability van groene waterstof in zicht brengen.

Nederlandse overheidsregulering en -steunregelingen

De Nederlandse overheid beoogt van Nederland een centraal knooppunt voor transport en levering van waterstof aan de rest van Europa te maken. De reeds bestaande gasinfrastructuur is goed verbonden met de buurlanden en de mogelijkheid om deze gasinfrastructuur uit te breiden en aan te passen voor het vervoer van groene waterstof, zal dit streven van de Nederlandse overheid ondersteunen. Bestaande en toekomstige windmolenparken kunnen daarnaast een bijdrage leveren aan de productie van waterstof op grote schaal.

Hoewel het nog te vroeg is de transport en levering van waterstof te reguleren, heeft de Nederlandse regering op 30 maart 2020 de eerste Nederlandse nationale waterstofstrategie aangekondigd, voorzien van een uitgebreide beleidsagenda, afgestemd op het Nederlandse Klimaatakkoord. De beoogde steunregelingen omvatten:

• De regeling Demonstratie Energie en Klimaatinnovatie (DEI+), bedoeld voor pilots en demonstratieprojecten gericht op lange termijn CO2-reductie (tegen 2030). Met deze regeling worden subsidies vanaf 25% (voor bepaalde projecten tot 45%) van de subsidiabele projectkosten van technologieën voor de opschaling van groene waterstof beschikbaar gesteld. De begroting van DEI+ bedraagt voor 2022 EUR 126,6 miljoen;
• Het Nederlands subsidiekader voor hernieuwbare energie (SDE++). Deze regeling compenseert het verschil tussen basiskosten van technologieën en hun marktprijs. Er zijn daarbij subsidies beschikbaar voor CO2-uitstootverminderende technologieën, waaronder groene waterstof. Het budget van SDE++ bedraagt voor 2022 tot EUR 11 miljard; en
• Een tijdelijke kostenregeling om de productie van groene waterstof op te schalen en de kosten daarvan te verlagen. De regeling is met name bedoeld voor projecten die qua schaal het niveau van de experimentele pilots en demo’s overstijgen, maar die desalniettemin grote kostenreducties vergen om concurrerend te kunnen zijn met andere mogelijkheden CO2 te reduceren.

De Nederlandse regering heeft op 10 december 2021 haar waterstofbeleid nogmaals bevestigd in een brief aan het parlement. In deze brief worden twee ambities uitgesproken: een landelijk waterstoftransportsysteem beschikbaar maken en de waterstofproductie blijven subsidiëren met het oog op de brede beschikbaarheid van waterstof.

Naast de Nederlandse regelingen, heeft de EU ook verschillende steunregelingen beschikbaar gesteld:

• The Recovery and Resilience Facility, die EUR 672,5 miljard beschikbaar stelt in de vorm van leningen en subsidies met betrekking tot de ondersteuning van hervorming en investering in EU-lidstaten;
• Het Just Transition Fund (JTF), wat als deel van de European Green Deal gericht is op de beperking van sociale en economische kosten van de transitie naar duurzame energie. De JTF heeft een begroting van EUR 17,5 miljard;
• InvestEU, een begrotingsgarantie waarvan 30% van EUR 26,6 miljard bedoeld is voor de verwezenlijking van klimaatdoelstellingen van de EU;
• De EID public sector loan facility, die de mobilisatie van EUR 25 tot 30 miljard aan overheidsinvesteringen tussen 2021-2027 als doel heeft;
• Het Innovation Fund, een fonds met een focus op ondersteuning van innovatieve projecten die tot grote emissiereducties kunnen leiden;
• De tweede editie van de Connecting Europe Facility (CEF 2), die van 2021 tot en met 2027 steun zal blijven verlenen voor vervoer (met een begroting van EUR 25,81 miljard) en energie (EUR 5,84 miljard), met een nadruk op de synergie tussen beide (bijvoorbeeld de financiering van waterstofinfrastructuur); en
• Horizon Europe, een onderzoeks- en innovatieprogramma met een begroting van EUR 95,5 miljard, wat loopt tot en met 2027.

Afsluitende opmerkingen

De groene waterstofmarkt kent een enorm potentieel. Toch lijkt de vraagzijde op de waterstofmarkt minder voor de hand liggend dan het destijds het geval was bij wind- en zonne-energie was. Naast regulering, is de steun van de overheid in dit kader essentieel. Alleen op die manier kan de groene waterstofmarkt zijn volle potentieel bereiken.

Als u vragen heeft over de financiering van waterstofprojecten of andere energieprojecten, neem dan contact op met de schrijvers:

• Jason van de Pol
• David van Groen