Estate Planning en verouderde notariële akten: signaleringen en belangrijke aandachtspunten
Deel 3: Testamenten vóór 2003
Vóór 1 januari 2003 gold nog het oude wettelijke erfrecht. Wanneer testamenten zijn opgesteld vóór 2003 kan het daarom zijn dat daarin bepalingen zijn opgenomen die inmiddels anders uitwerken dan gedacht vanwege het huidige wettelijke erfrecht. Dat hoeft niet altijd ernstig te zijn, in sommige gevallen kan het zelfs fijn zijn dat er nog een testament is van vóór 2003. Het hangt echter van verschillende factoren af of in een specifieke situatie het is aan te bevelen een oud testament te wijzigen. Dat maakt een korte analyse uiteraard lastig. Toch hebben wij een poging gedaan een tweetal punten kort te benoemen.
Executeur
Allereerst de term executeur. Onder het huidige recht is een executeur iemand die wordt belast met (1) het beheren van de goederen van de nalatenschap, (2) het voldoen van de schulden van de nalatenschap en (3) het uitvoeren van testamentaire lasten.
Het komt voor dat in oude testamenten staat dat de erflater een executeur zal benoemen bij codicil en niet in dat testament zelf. Onder het oude wettelijke erfrecht kon een executeur bij codicil benoemd worden. Een codicil is een handgeschreven, gedagtekend en door de schrijver ondertekend document. Voor het opstellen van een codicil is dus geen notaris nodig. Dit maakt het aanbrengen van wijzigingen ook zo makkelijk: de erflater heeft zich bedacht, verscheurt het oude codicil en schrijft een nieuwe, inclusief vermelding van de datum en het zetten van zijn handtekening. Per 1 januari 2003 is het echter alleen nog mogelijk om een executeur te benoemen bij testament (en dus met tussenkomst van een notaris). Er geldt overgangsrecht op grond waarvan een executeursbenoeming bij codicil vóór 1 januari 2003 geldig blijft (dit staat los van het antwoord op de vraag of het überhaupt wel verstandig is een executeur te benoemen bij codicil, aangezien zo’n document gemakkelijk zoek zou kunnen raken). Als dus in een oud testament staat dat de erflater een executeur zal benoemen bij codicil, dan is dat testament op zich geldig, maar moet er ook nog een codicil zijn van vóór 2003. De erflater die vervolgens de executeursbenoeming in zijn codicil van vóór 2003 nadien heeft aangepast of nu alsnog wil aanpassen, komt bedrogen uit: die persoon moet langs de notaris, anders is de nieuwe executeursbenoeming niet geldig.
Ouderlijke boedelverdeling (bij overlijden met achterlating van een echtgenoot of geregistreerd partner en (een) kind(eren))
De ouderlijke boedelverdeling is de voorloper van de per 1 januari 2003 in de wet opgenomen wettelijke verdeling, waarbij de langstlevende echtgenoot de gehele nalatenschap van erflater verkrijgt onder de verplichting alle schulden van de nalatenschap te voldoen; en de kinderen van erflater een vordering in geld verkrijgen op de langstlevende ouder ter grootte van hun erfdeel, welke vordering in beginsel pas opeisbaar is bij overlijden van de langstlevende ouder. Als de ouderlijke boedelverdeling en de wettelijke verdeling uitkomen op eenzelfde verdeling van de nalatenschap, is er dan wel een verschil? Ja, dat is er. Bij de wettelijke verdeling is het alles of niets: de nalatenschap wordt in zijn geheel zo verdeeld of niet (waarbij een wettelijke ongedaanmakingstermijn van slechts drie maanden geldt, te rekenen vanaf moment overlijden erflater). Terwijl de ouderlijke boedelverdeling gedeeltelijke werking kan hebben: op bijvoorbeeld vermogensbestanddelen 1 en 2 van de nalatenschap geldt de ouderlijke boedelverdeling maar op de vermogensbestanddelen 3 en 4 geldt een andere verdeling, zoals bijvoorbeeld opgenomen in een later testament. De wettelijke verdeling is dus ‘star’ terwijl de ouderlijke boedelverdeling flexibel is. Vanuit het oogpunt van estate planning is flexibiliteit wenselijker, zodat het verstandig kan zijn de ouderlijke boedelverdeling in stand te laten en in een aanvullend testament alternatieve verdelingen op te nemen in aanvulling op die ouderlijke boedelverdeling. Het voert te ver om hier inhoudelijk nader op in te gaan. Wat wij willen benadrukken is dat een oud testament met daarin opgenomen een ouderlijke boedelverdeling niet direct geheel herroepen hoeft te worden. Het is aan te bevelen eerst te (laten) analyseren of in uw specifieke situatie het beter is de ouderlijke boedelverdeling in stand te houden en uw testament slechts gedeeltelijk te herroepen. Maatwerk is dus het sleutelwoord.
Meer over Estate Planning
Uiteraard kunnen wij in deze reeks niet alle mogelijke aandachtspunten in (verouderde) testamenten de revue laten passeren. Wilt u dat wij een blik werpen op uw testament? Neem gerust contact met ons op.
Meer over Estate Planning en wat wij daarin voor u kunnen betekenen leest u hier.