Al jaren stellen wij aan de orde dat banken verplicht moeten worden een basisbetaalrekening aan ondernemers te verstrekken.[1] Zeker als er helemaal geen concrete risico’s zijn op witwassen of het financieren van terrorisme. Nu geldt alleen nog een wettelijke verplichting voor banken om consumenten een betaalrekening aan te bieden.[2] Op 10 mei 2023 maakte de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) bekend dat banken nu eindelijk zullen onderzoeken onder welke voorwaarden zij aan alle bonafide ondernemers een betaalrekening kunnen verstrekken.[3] En dat is goed nieuws. Zonder betaalrekening is iedere onderneming ten dode opgeschreven. Deelname aan het maatschappelijk verkeer is immers onmogelijk als betalingen niet meer giraal kunnen worden gedaan en ontvangen.
Geen categorale uitsluiting meer
Het is inmiddels een feit van algemene bekendheid dat sommige bedrijfstakken niet of nauwelijks een betaalrekening kunnen openen. Niet alleen bedrijven zoals coffee- of smartshops, maar ook verenigingen of stichtingen, holdingvennootschappen, vastgoedbeleggers of bedrijven waar veel contant geld in omgaat worden vaak de deur gewezen of komen überhaupt niet bij de bank binnen.[4] Categorale uitsluiting is niet toegestaan onder de Wwft[5], maar toch gebeurt het nog steeds regelmatig. Soms moet de rechter daarbij zelfs ingrijpen, zoals recentelijk gebeurde bij een klant die door Knab ten onrechte de deur was gewezen.[6]
In haar persbericht geeft de NVB ondernemers eindelijk de erkenning dat aan het naleven van de Wwft door banken ook vervelende neveneffecten kleven voor ondernemers die binnen de lijntjes kleuren. Zo ervaren ondernemers alleen omdat zij zich begeven in een hoogrisicosector drempels bij het regelen van hun bankzaken, aldus de NVB. De NVB benoemt dat niet, maar uit de praktijk blijkt dat aan het verkrijgen of behouden van een betaalrekening door ondernemers uit integriteitsgevoelige sectoren vrijwel standaard stapels papierwerk, diverse gesprekken, vele vragen (en doorvragen), lange wachttijden, hoge kosten en een boel negatieve energie vooraf gaan.
Voorstel begin juli 2023
Banken willen nu dus de mogelijkheid creëren om bonafide bedrijven door middel van een basisbetaalrekening deelname aan het economisch verkeer te garanderen. De Hoge Raad oordeelde al eerder dat de contractsvrijheid van banken niet onbegrensd is en dat de bancaire zorgplicht meebrengt dat banken niet zomaar een zakelijke betaalrekening kunnen weigeren of opzeggen.[7] Hierover schreef ik de blog ‘Niet altijd contractsvrijheid bij zakelijke betaalrekening’. Toch beroepen banken zich in de praktijk nog regelmatig op hun contractsvrijheid om een klant of zelfs een sector te weren, maar hopelijk komen dat soort weigeringen tot een einde. Dat ondernemingen die zich aantoonbaar wel schuldig maken aan witwassen of het financieren van terrorisme geen betaalrekening krijgen is natuurlijk logisch. Dat is ten aanzien van consumenten ook al in de wet opgenomen.[8]
Begin juli 2023 zal de NVB met een voorstel komen. Wij kijken hier reikhalzend naar uit en zullen daar uiteraard weer over berichten. Wordt vervolgd dus.
[1] Recht op een bankrekening M. van der Beek en R.F. van den Heuvel, ‘Tussen poortwachtersfunctie en toegang tot een nutsvoorziening: over de zakelijke bankrekening in het Koninkrijk’, FRP 2020/6, p. 59-60.
[2] Artikel 4:71f Wft.
[3] basis betaalrekening voor zakelijke klanten
[4] contractsvijheid bij zakelijke betaalrekening
[5] Onder meer ineffective management money laundering
[6] Rb. Amsterdam 29 maart 2023, ECLI:NL:RBAMS:2023:2009.
[7] Hoge Raad 5 november 2021, ECLI:NL:HR:2021:1652 (Yin Yang/ING II).
[8] Artikel 4:71g Wft.
[9] Minder klantimpact door nvb standaarden