Visser/Avéro: alternatieve verwijzing (“set A of set B”)
In het arrest Visser/Avéro oordeelt de Hoge Raad, dat indien in een overeenkomst wordt verwezen naar twee of meerdere onderling verschillende sets algemene voorwaarden, geen van deze algemene voorwaarden onderdeel uitmaakt van de overeenkomst als deze sets in één verwijzing van toepassing zijn verklaard zonder dat op enigerlei — voor de wederpartij begrijpelijke en niet onredelijk bezwarende — wijze is aangegeven of nader geregeld welke van die sets daadwerkelijk van toepassing zal zijn. De Hoge Raad maakt in het arrest ForFarmers/Doens duidelijk dat de Visser/Avéro-regel alleen van toepassing is in zaken waar het overeenkomen van de toepasselijkheid van algemene voorwaarden in geschil is. Daarbij verduidelijkt hij dat het woordje “of” van doorslaggevend belang is (rov. 3.3.2). De regel van Visser/Avéro ziet dus op een alternatieve verwijzing: set A of set B is van toepassing verklaard. In dat geval dient de gebruiker van de algemene voorwaarden nog een keuze te maken en is over de toepasselijkheid van één of beide sets algemene voorwaarden dus nog niet besloten. Deze onzekerheid dient voor rekening van de gebruiker te blijven en kan niet hersteld worden door later alsnog een keuze te maken voor één van beide sets.
Cumulatieve verwijzing (“set A en set B”): Haviltex
Wanneer sprake is van een cumulatieve verwijzing, beide sets algemene voorwaarden zijn naast elkaar van toepassing verklaard en als zodanig aanvaard (set A en set B zijn van toepassing), doet de regel van Visser/Avéro echter geen opgeld, zo maakt het arrest ForFarmers/Doens duidelijk. Als de toepasselijkheid van beide sets algemene voorwaarden bedongen en aanvaard is, is sprake van een overeenkomst met onderling strijdige bedingen en dient door toepassing van de Haviltex-maatstaf te worden vastgesteld welke van die bedingen prevaleert, aldus de Hoge Raad (rov. 3.3.3).
Bij de beoordeling van de vraag welk beding prevaleert, kan gewicht worden toegekend aan onder meer de wijze waarop de desbetreffende bedingen in de overeenkomst zijn vermeld, dan wel geïncorporeerd. Dit strookt met een eerder door de Hoge Raad geformuleerd gezichtspunt, te weten dat een specifieke bepaling in een overeenkomst gaat boven een bepaling in algemene voorwaarden (HR 13 juni 2003, NJ2003/506 (Vas/Heipro)). De Hoge Raad oordeelt dat het hof dit gezichtspunt gevolgd heeft door betekenis te hechten aan de omstandigheid dat de verwijzing naar de CNGD niet is voorgedrukt, maar is vermeld in het gedeelte van de overeenkomst dat per transactie wordt ingevuld. Dit in tegenstelling tot de algemene voorwaarden van Doens, die onderaan het briefpapier zijn voorgedrukt (rov. 3.3.4).
Praktijktips bij meerdere sets algemene voorwaarden
Een bedrijf kan verwijzen naar twee sets algemene voorwaarden die alternatief van toepassing zijn (set A of set B), bij voorbeeld afhankelijk van de aard van de werkzaamheden, mits bij het aangaan van de overeenkomst voor de wederpartij voldoende duidelijk is welke set van toepassing is. Indien helder is dat bij werkzaamheden X algemene voorwaarden A van toepassing zijn en bij werkzaamheden Y de algemene voorwaarden B, dan is dat een voldoende duidelijke en dus geldige verwijzing. Zie HR 28 november 1997, NJ 1998/706 (Handelsveem/Delta Lloyd).
Een bedrijf kan eveneens twee sets algemene voorwaarden cumulatief van toepassing verklaren op haar werkzaamheden (bij voorbeeld de algemene voorwaarden van een branchevereniging en eigen algemene voorwaarden). Indien geen sprake is van tegenstrijdigheid, zijn beide algemene voorwaarden van toepassing. Indien er wel sprake is van een tegenstrijdigheid in de algemene voorwaarden, zal door uitleg moeten worden vastgesteld welke van de algemene voorwaarden prevaleert. De algemene voorwaarden die specifiek zijn opgenomen in de overeenkomst zullen dan veelal prevaleren boven de voorgedrukte algemene voorwaarden onderaan het contractsformulier.
Doens is in de procedure bij de Hoge Raad met succes bijgestaan door Rieme-Jan Tjittes en Maaike Breugem.