Wat is een prejudiciële procedure?

Wanneer in een civiele procedure sprake is van een rechtsvraag die speelt bij een veelheid aan vorderingsrechten die zijn gegrond op dezelfde of soortgelijke feiten, óf die speelt bij de beslechting van talrijke andere uit soortgelijke feiten voortvloeiende geschillen, dan kan de rechter deze vraag aan de Hoge Raad voorleggen.

De Hoge Raad beantwoordt de vraag bij wijze van prejudiciële beslissing. De rechter kan vervolgens met inachtneming van de beslissing een oordeel over de betreffende zaak geven. Bovendien dient de prejudiciële beslissing als richtsnoer voor soortgelijke gevallen waarin de betreffende rechtsvraag speelt.

Verzoek om prejudiciële beslissing

De rechter kan ambtshalve of op verzoek van partijen besluiten de Hoge Raad om een prejudiciële beslissing te verzoeken. De rechter moet partijen wel eerst in de gelegenheid stellen om zich uit te laten over het voornemen om prejudiciële vragen aan de Hoge Raad te stellen. Partijen krijgen bovendien de gelegenheid om zich uit te laten over de inhoud en strekking van deze vragen.

Vervolgens neemt de rechter een tussenbeslissing. Daarin worden, naast de te stellen vragen, het onderwerp van het geschil, de door de rechter vastgestelde feiten en de door partijen ingenomen standpunten weergegeven. De rechter houdt de zaak daarna aan totdat de prejudiciële beslissing van de Hoge Raad is ontvangen.

De procedure bij de Hoge Raad

De prejudiciële procedure bij de Hoge Raad bestaat uit verschillende fasen:

• Wanneer de prejudiciële vraag door de Hoge Raad wordt ontvangen, onderzoekt hij summier of de vraag zich voor beantwoording bij wijze van prejudiciële beslissing leent. De Hoge Raad laat zich daarbij adviseren door de procureur-generaal.
• Daarna wordt partijen een termijn van zes weken gegeven voor het indienen van schriftelijke opmerkingen. Deze moeten door een advocaat bij de Hoge Raad worden ingediend.
• Na deze schriftelijke fase worden de stukken naar het parket bij de Hoge Raad gestuurd voor de conclusie van de procureur-generaal. Partijen krijgen de gelegenheid om binnen veertien dagen op deze conclusie te reageren.
• Nadat de conclusie is genomen, bepaalt de Rolraadsheer een datum voor uitspraak. De Hoge Raad kan in dit stadium de gestelde vragen nog herformuleren om een adequate beantwoording daarvan mogelijk te maken. Wanneer deze herformulering voldoende substantieel is, krijgen partijen de gelegenheid om zich over de herformulering uit te laten.

De Hoge Raad houdt een overzicht bij van de prejudiciële procedures die bij hem in behandeling zijn. Naast de gestelde vragen, wordt ook de stand van de procedure vermeld.

Termijn prejudiciële procedure

Volgens de Hoge Raad heeft een prejudiciële procedure hoge prioriteit. Gemiddeld zou de procedure tussen de zes en twaalf maanden in beslag nemen. Er gelden echter geen vaste termijnen. Na de uitspraak van de Hoge Raad kan de procedure bij de rechtbank of het hof worden voortgezet met inachtneming van de prejudiciële beslissing.